De duurzame stad vandaag: oplossingen in de strijd tegen stedelijke hitte-eilanden
Stedenbouw
Het fenomeen stedelijk hitte-eiland (“SHE” of “UHI” voor Urban Heat Island ) wordt veroorzaakt door verschillende factoren die samenhangen met de populatiedichtheid, de stedelijke structuur en de menselijke activiteiten. Om de stadsaanleg te revolutioneren ten gunste van het welzijn in de stad, zijn twee elementen bepalend: de keuze van duurzame aanlegstrategieën en performante technische oplossingen met verschillende voordelen (milieu, openbare gezondheid, landschapsintegratie en levenskwaliteit).
Oplossingen in de strijd tegen stedelijke hitte-eilanden
met transversale voordelen
Een hitte-eiland wordt gekenmerkt door een oppervlakte- of luchttemperatuur die hoger ligt in het stedelijk gebied dan in de stadsrand. Dit temperatuurverschil kan meer dan 12° bedragen. Deze hitte-eilanden kunnen ook voorkomen op schaal van een wijk.
Maar stedelijke hitte-eilanden zijn niet onvermijdelijk. Er bestaan oplossingen om te strijden tegen hun vorming en om te werken aan de levenskwaliteit in de stad.
De voordelen van deze strategieën voor duurzame aanleg hebben een invloed op verschillende vlakken: milieu, gezondheid, esthetiek en levenskwaliteit.
Onze oplossingen voor groene en waterdoorlantende parkeerplaatsen
VIDEO : Klimaatverandering, Gent past zich aan
(bron: https://stad.gent/)
3 principes van duurzame stedenbouw in de strijd tegen stedelijke hitte-eilanden
Minder gebruik van asfalt en beton is een bepalend element in de strijd tegen stedelijke hitte-eilanden. De technische oplossingen zijn voorhanden:
- Groene parkings (zie bestaande oplossingen)
- Groene daken en muren
- Vergroening van de onmiddellijke omgeving van gebouwen en bermen
- Integratie van groene ruimtes in aanlegprojecten
Het opvangen van het water in de bodem en andere oppervlakken zorgt voor het afkoelen van de lucht. Het is ook een kans om de biodiversiteit te herstellen en een creatieve opportuniteit voor landschapsontwerp.
Vandaag is het mogelijk om waterdoorlaatbare berijdbare zones te maken, die gebruik en omgeving verzoenen (bv.: waterdoorlatende parkings). Er kunnen ook waterpartijen en fonteinen worden aangelegd.
De warmte die wordt geproduceerd door de menselijke activiteiten kan worden verminderd. We kunnen bijvoorbeeld ingrijpen op de mobiliteit door de voorkeur te geven aan milieuvriendelijk openbaar vervoer, het verkeer van personenwagens te beperken in de binnenstad, …
Ook de architectuur van de gebouwen kan een rol spelen: de materiaalkeuze, de kleuren, de energie-efficiëntie, de vergroening, … Het zijn stuk voor stuk middelen om de klimatiseringsbehoeften te drukken.
Het stedelijk hitte-eiland: oorzaken en gevolgen
Oorzaken van het stedelijk hitte-eiland
Materialen en oppervlakken
Hoe meer een materiaal de warmte van de zon absorbeert, hoe meer het warmte opneemt en afgeeft (zwakke albedo1). Dat is het geval bij oppervlakken samengesteld uit minerale materialen. Hierdoor dragen wegen en parkings in asfalt, daken met roofing, bakstenen muren, … veel bij aan de vorming van stedelijke hitte-eilanden.
Verdichting en minder groen
Het verdichten of waterdicht maken van de bodem en steeds minder groene ruimte zorgen ervoor dat het oppervlaktewater in de stad verdwijnt. Zo kan het de lucht niet meer afkoelen door verdamping of evapotranspiratie.
Antropogene warmte
Ook de menselijke activiteiten spelen een rol. Industrie, transport en klimatisering zorgen voor enorm veel hitte bovenop de omgevingstemperatuur.
Morfologie van de aanleg
De afmetingen van gebouwen en de afstand tot elkaar (‘urban canyons’) hebben een impact op de vorming van schaduw, het vasthouden van de warmte ‘s nachts en de capaciteit om voor verfrissing te zorgen in de stedelijke omgeving.
Stadsventilatie
De aanwezigheid van tocht zorgt voor luchtcirculatie en dus minder opwarming van de stad. Als er weinig of geen tocht is, staat de lucht stil en stapelt de warmte zich op.
Opmerkingen
1 : Albedo verwijst naar de reflectie-index van een oppervlak in functie van zijn kleur, maar ook zijn textuur en poreusheid. Waarde tussen 0 en 1: een zwart lichaam heeft een albedo 0 omdat het al het invalslicht absorbeert en een spiegel een albedo 1 omdat hij al het invalslicht weerkaatst.
Illustratie van het stedelijk hitte eiland (bron : UHI)
Oorzaken van het stedelijk hitte eiland (bron: Nature Québec)
Hitte-eilanden: wat zijn de gevolgen?
De gevolgen van stedelijke hitte-eilanden zijn nefast voor de openbare gezondheid en het milieu.
- Thermische stress, een gevoel van onbehagen, flauwtes, hitteslagen, … vooral bij kwetsbare personen
- Verergering van reeds bestaande chronische aandoeningen zoals diabetes, ademhalingsmoeilijkheden, cardiovasculaire, cerebrovasculaire, neurologische of nierziektes
- Toename van het sterftecijfer tijdens hittegolven
- Kwaliteitsafname van de buitenlucht en vorming van smog
- Kwaliteitsafname van de binnenlucht (meer mijtachtigen, vocht en bacteriën, en het vrijkomen van giftige stoffen)
- Toename van de energievraag verbonden aan klimatisering en dus uitstoot van broeikasgassen
Warmte-eilanden op wijkniveau (bron: Nature Québec)
Documentatie en nuttige links
Andere video's over het hitte-eilandeffect
Andere actualiteit bekijken
Technische innovatie 
Biodiversiteit
Stedenbouw